ყარაბაღის კონფლიქტი და ეკონომიკის სამმაგი შოკი
ეკონომიკური გლობალიზაციის (სავაჭრო ღიაობა, კაპიტალის ნაკადების თავისუფლება) პირობებში საგარეო ვაჭრობა ეკონომიკური ზრდი მნიშვნელოვანი მამოძრავებელია, რაც საქართველოს ზრდის მოდელში მეტად თვალსაჩინოა. შესაბამისად, ბოლო წლების ეკონომიკური ზრდაში წმინდა ექსპორტს განსაკუთრებული როლი გააჩნდა. აღნიშნული ნათლად 2014-2016 წლებში ნავთობის ფასების მკვეთრი ვარდნის დროს გამოვლინდა, როცა რეგიონის ეკონომიკური მდგომარეობა გაუარესდა. ეს კი საქართველოდან ექსპორტის შემცირებაში აისახა. შედეგად, ამ პერიოდში ეკონომიკური ზრდის ტემპი დაეცა. 2014-2016 წლებში საქართველოდან ექსპორტი ორივე ქვეყანაში ყოველწლიურად მცირდებოდა. კერძოდ, აზერბაიჯანში ყოველწლიური კლება საშუალოდ 38.6% იყო, ხოლო სომხეთში კი - საშუალოდ 20.5%-იანი ნიშნული.
შოკი უცხოურ ინვესტიციებზე
საქართველოს ეკონომიკაზე ყარაბაღის კონფლიქტის უარყოფითი გავლენის არხი მხოლოდ საგარეო ვაჭრობა არ არის. ომის ნეგატიური შედგები უცხოურ ინვესტიციებზეც აისახება. განვითარებული მოვლენები, ერთი მხრივ, ამცირებს ამ ქვეყნებიდან უცხოურ ინვესტიციებს და მეორე მხრივ, დანარჩენი მსოფლიოდან კაპიტალისთვის ნაკლებად მიმზიდველს ხდის მთლიანად კავკასიის რეგიონს. რეგიონის არასტაბილურობის პირობებში პოტენციურ ინვესტორისთვის იზრდება რისკები, რაც ხშირ შემთხვევაში შეიძლება მასშტაბური კაპიტალდაბანდების გადაფიქრების მიზეზი გახდეს. ამ ორ შორის კი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი არაერთგზის დადასტურებულია. მიმდინარე მივლენების ნეგატიური შედგები არამხოლოდ ახალი კაპიტალის ნაკადების, არამედ არსებული გადინებაშიც შეიძლება აისახოს, რაც უშუალოდ შეიარაღებული დაპირისიპირების მასშტაბების ზრდასა და ხანგრძლივობაზე იქნება დამოკიდებული.
უცხოური ინვესტიციები კი საქართველო და სომხეთის შემთხვევაში განსაკუთრებით მნიშვნელოვან როლს თამაშობს, რადგან ადგილობრივი მოხმარების დაფინანსების ძირითადი წყაროა. კერძოდ, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის საშუალოდ 68%-ს სწორედ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები (პუი) აფინანსებს. სხვა თანაბარ პირობებში, როცა ნაკლებია უცხოური კაპიტალის შემოდინება, მცირდება ადგილობრივი მოხმარება, რაც ეკონომიკის შემცირებას და შესაბამისად, მოსახლების ცხოვრების სტანდარტების გაუარესებას ნიშნავს. მსგავსად, სხვა ნავთობექსპორტიორი ქვეყნებისა, აზერბაიჯანის შემთხვევაში ადგილობრივი მოხმარების დაფინანსების ძირითადი წყარო ამ უკანასკნელიდან მიღებული შემოსავალია და ეკონომიკაში უცხოურ ინვესტიციებს ისეთივე როლი არ გააჩნია, როგორც დანარჩენ კავკასიაში. საქართველოში პუი-ები მთლიანი ეკონომიკის საშუალოდ 6.9%-ია, რაც სომხეთის შემთხვევაში საშუალოდ 3.0%-იან ნიშნულზეა. ამდენად, კავკასიის ქვეყნებიდან საქართველოს შემთხვევაში უცხოურ ინვესტიციებს განსაკუთრებული როლო გააჩნია, რომელიც გრძელვადიანი, სტაბილური ზრდისთვის არსებითია. ვინაიდან, უცხოურ ინვესტიციების თანხმლები, ცოდნისა და ტექნოლოგიების იმპორტია, რაც ეკონომიკის პროდუქტიულობას აუმჯობესებს. ეს უკანასკნელი კი კრიტიკულად მნიშვნელოვანია სტაბილური ეკონომიკური განვითარებისთვის.
და ბოლოს
ცხადია, საგარეო ვაჭრობა და ინვესტიციები არ არის ერთადერთი არხი, რითაც სომხეთ-აზერბაიჯანის შეარაღებული კონფლიქტი საქართველოს ეკონომიკაზე უარყოფით გავლენას მოახდენს, მაგრამ სწორედ ეს ორია ძირითადი. შექმნილი მდგომარეობას კი მიმდინარე ეტაპზე არსებითად ნეგატიური შედეგები აქვს საქართველოსა და რეგიონის ეკონომიკაზე და გრძელვადიან პერიოდში უარყოფითი გავლენა ექნება ზრდის პერსპექტივაზე. ამგვარ სიტუაციაში კი დრო განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. საომარი მოქმედებები რაც უფრო დიდხანს გაგრძელდება, მით უფრო მასშტაბური და გრძელვადიანი დანაკარგი იქნება არამარტო ამ ქვეყნების, არამედ მთლიანად რეგიონის და განსაკუთრებით საქართველოს ეკონომიკისთვის.
ეგნატე შამუგია
